Plaka Yükleme Deneyi | Geoteknik Mühendislik Kaya ve Zemin Laboratuvarı

Plaka Yükleme Deneyi Nedir?

Plaka Yükleme Testi yöntemiyle belirli yükleme plakası ve deney derinliği için yerinde (arazide) yükleme koşulları altında zeminin taşıma gücünü belirlemek amacıyla kullanılır. Bu talimatta TS EN 5744,Nisan 1988’de ifade edilen tanımlar esas alınır.

Plaka Yükleme Deneyinde Kullanılan Alet ve Ekipmanlar

• Yükleme Sistemi: Gereken tahmini toplam yükü sağlayacak veya eşdeğer anlamda öngörülen toplam yük reaksiyonunu sağlayacak yeterli dayanım ve ebatt
• Hidrolik Kriko takımı: Kapasitesi 50 ton (500 kN)’dan az olmayan ve uyguladığı yükleri, uygulanan artışların ±%2’sini geçme yen hatayla gösterebilen ve (yük göstergesi manometer elektronik yük hücresi veya kuvvet halkası olabilir) kriko pompasının hortum uzunluğu en az 2 m olan.
• Plaka: kalınlığı 25 mm’den az olmayan ve çapları 300 mm ile 762 mm arasında değişen üç dairesel çelik taşıma plakası veya eşdeğer alana sahip kare çelik taşıma plakaları.
• Oturma – ölçüm cihazları: kadranlı mikrometre gibi deney plakalarının oturmalarını en az 0,25 mm doğrulukla ölçebile
• Su Düzeci: deney yapılan yerin düzlüğünü ölçebilecek uzunlukta olan

Plaka Yükleme Deneyi Nasıl Yapılır?

5.1 Deney işlemi deney çukuru açılarak veya düz yüzey elde edildikten sonra yükleme yapılarak gerçekleştirilebilir.

5.2 Deney yerlerinin seçimi; araştırma sondajlarının sonuçlarına ve yapının tasarım gereklerine göre yapılmalıdır. Aksi belirtilmedikçe, yükleme deneyleri önerilen temel seviyesinde ve temelin maruz kalacağı koşullarda yapılmalıdır.

Not 1 – Kalıcı olarak kazılmış tabanların altında yer alan temeller için, gerçek temel derinliği taban seviyesinin derinliği olarak alınmalıdır.

  Not 2 – Temelin şekil ve ebat etkileri ile su seviyesinin etkisi için uygun şekilde düzeltme yapılmalıdır.

5.3 En az üç deney yeri seçilerek deney yapılmalıdır. Seçilen deney yerleri arasındaki mesafe deney de kullanılan en büyük plaka çapının beş katından az olmamalıdır. Deney plakaları ile yüklenecek yerler veya temeller dikkatlice temizlenir ve düzlenir, böylece yükler tüm temas alanı boyunca örselenmemiş zemine iletilir. Zeminin hidrolik yapılardaki gibi su altında kalacağı bir durum yoksa yüklemeden önce deney yerleri su muhtevasında değişiklik olmasına karşı korunmalıdır. Deney yapılacak yer su altında kalacaksa zemin en büyük deney plakasının çapının iki katından az olmayacak derinliğe kadar önceden ıslatılır.

5.4 Deney çukur açılacaksa, yükleme platformunu veya haznesini deney yerinden mümkün olan uzaklığa, tercihan 2,4 m’den az olmayacak şekilde mesnetleyin ya da başka bir yöntemle sabitleyin.

5.5 Plaka Yükleme deneyinin çukur açılmadan düzeltilmiş yüzey üzerine uygulanması durumunda yükleme platformunun mesnetleri arasındaki uzaklık ile kullanılan deney plakasının merkezinin bu mesnetlere olan uzaklığı kayıt altına alınmalıdır.

5.6 Deney için gereken toplam yük, deney başlamadan önce deney sahasında olmalıdır.

5.7 Yük artışlarını uygulamaya başlamadan önce deney alanına yerleştirilen yükleme sütunu, kriko ve çelik plakalar gibi kullanılan tüm donanım tartılmalı ve kayıt altına alınmalıdır.

5.8 Deney çukuru açılacaksa, yükleme yapılan yerin merkezinden en az 2,4 m uzak olacak şekilde kadranlı mikrometre veya oturma kaydedici cihazları tutan kiriş bağımsız olarak desteklenmelidir.

5.9 Yük artırımına başlamadan önce 10 kPa mertebesinde yaklaşık bir dakida süreyle ön yükleme yapılmalıdır. Zemine yük, 95 kPa’dan veya deney yapılan zeminin tahmini taşıma kapasitesinin onda birinden fazla olmayacak şekilde eşit artırımlarla kümülatif olarak uygulanmalıdır. Her yük tam olarak ölçülmeli ve tüm yükler zemine statik yük olarak ulaşacak şekilde ve tepkisiz, dalgalanmasız ve merkezi olarak uygulanmalıdır.

5.10 Her yük artırımından sonra, toplam yük 15 dakikadan az olmayacak bir zaman aralığı için sabit tutulmalıdır.

Not – Daha uzun zaman aralıkları, oturma hemen hemen bitene veya oturma oranı sabit hale gelene kadar sabit yük uygulanarak belirlenebilir. Ancak, seçilen her hangi bir zaman aralığını her serideki tüm deneyler için sabit tutulmalıdır.

5.11 Tüm oturmalar sürekli olarak kaydedilmelidir. Oturma ölçümleri her yük artışından önce ve sonra hemen, yük sabit hale gelene kadar eşit zaman aralıklarında yapılmalıdır. Bu işlem sırasında yük uygulamaları arasında en az altı oturma ölçümü yapılmalıdır.

5.12 Her deney tepe yüke ulaşana kadar veya yük artışının oturma artışına oranınından en az sabit değer elde edilene kadar devam ettirilmelidr. Yeterli yük mevcutsa ve göçme yükü belirgin olarak gözlenmemişse, toplam oturma  plaka çapının  en  az yüzde 10’una ulaşana  kadar deney devam ettirilmelidir.  Son yük artışındaki gözlemler tamamlandıktan sonra, uygulanan yük yaklaşık üç eşit büyüklükte kaldırılmalıdır. Deformasyon iyice azalana kadar veya yükleme aşamasındaki zaman aralığından az olmayan bir periyot için geri boşaltımlar kaydedilmelidir.

Alternatif yükleme prosedürü de uygulanabilir. Bu prosedürde; zemine yük, oturma artışları plaka çapının yaklaşık yüzde 0,5’ine karşılık gelecek şekilde, artışlar halinde uygulanmalıdır. Her oturma artışının uygulanmasından sonra yük sabit zaman aralıklarında (örnek olarak 30 saniye, 1 dakika, 2 dakika, 4 dakika, 8 dakika ve 15 dakika) ölçülmeli, yük uygulamasından sonra yükteki sapma hemen hemen yok olana kadar veya yükün sapma oranı yük-logaritmik zaman ölçeğinde lineer hale gelene kadar seçilmiş zaman aralıklarında yüklemeye devam edilmelidir. Deneyin sonlandırılması ve boşaltma işlemleri bu maddedeki gibi yapılmalıdır.