Terimler ve tarifleri

Bu standardın amacı bakımından aşağıda verilen terimler ve tarifleri uygulanır.

 Zemin

Zemin, kayaların bozuşması, ayrışması ve dağılması sonucu oluşan, yer kürenin dış kısmını oluşturan, bünyesinde su ve hava bulunan, daneli malzeme.

Likit limit

Likit limit, zeminin likit limit deneyi ile ölçülen, plâstik durumdan akıcı duruma geçtiği andaki su muhtevası.

Plâstik limit

Plâstik limit, kurumakta olan bir zeminin plâstik limit deneyi ile ölçülen, plâstik özelliğini yitirerek yarı katı hale dönüştüğü andaki su muhtevası.

Plâstisite indisi

Plâstisite indisi, bir zeminin likit limiti ile plâstik limiti arasındaki sayısal fark.

Plâstik olmayan zemin

Plâstik olmayan zemin, plâstisite indisi sıfır olan veya üzerinde plâstik limit deneyi yapılamayan zemin.

Dane çapı dağılımı

Dane çapı dağılımı, belirli çaplardaki dane gruplarının, zeminin toplam kuru kütlesine oranla yüzde olarak belirtilmesi.

Taş (moloz)

Çapı 200 mm ile 60 mm arasında değişen yuvarlak veya çok köşeli malzeme.

Çakıl (G)

Zeminin, çapı 60 mm ile 2 mm arasında olan danelerden oluşan bölüm.

İri çakıl

Zeminin, çapı 60 mm ile 20 mm arasında olan danelerden oluşan bölümü.

İnce çakıl

Zeminin, çapı 20 mm ile 2 mm arasında olan danelerden oluşan bölümü.

Kum (S)

Zeminin, çapı 2 mm ile 75 mm arasında olan danelerden oluşan bölümü.

İri kum

Zeminin, çapı 2 mm ile 0,6 mm arasında olan danelerden oluşan bölümü.

Orta kum

Zeminin, çapı 0,6 mm ile 0,2 mm arasında olan danelerden oluşan bölümü.

İnce kum

Zeminin, çapı 0,2 mm ile 75 mm arasında olan danelerden oluşan bölümü.

Silt (M)

Zeminin, çapı 75 mm ile 2 mm arasında olan danelerden oluşan bölümü.

Kil (C)

Zeminin, çapı 2 mm’den küçük danelerden oluşan bölümü.

Kohezyonlu zemin

İçerdiği kil mineralleri etkisiyle, suyla yoğrulduğunda hamurumsu kıvam kazanabilen zemin türü.

Kohezyonsuz zemin

Plâstik özellik göstermeyen veya çamur oluşturmayan zemin türü

Yarılama

Miktarca çok olan bir numunenin uygun boyutlu bir numune ayırıcıdan (Şekil 1) geçirilerek yaklaşık olarak birbirine eşit iki kısma bölünmesi ve böylece numune miktarının azaltılması. Bu işlem, numune istenilen miktara getirilene kadar tekrarlanır.

Çeyrekleme

Miktarca çok olan bir numunenin, sistemli bir biçimde bölünerek istenilen miktara indirilmesi.

Sıkıştırma

Tokmak veya başka bir mekanik araçla zemine enerji uygulanarak danelerin birbirlerine yaklaştırılması, böylece zeminin kuru birim hacim ağırlığının artırılması.

Konsolidasyon

Zemine belirli bir süreyle uygulanan sürekli basınç artışı sonucu oluşan fazla boşluk suyu basıncının sönmesi, danelerin birbirine daha yakın duruma getirilmesi.

Doğal birim hacim ağırlık

Doğal halde bulunan zeminin boşluklarını da kapsayan birim hacmindeki katıların ve varsa suyun, toplam kütlesi.

Kuru birim hacim ağırlık

Yaş durumda birim hacim kaplayan zeminin (105 ± 5) °C’ta değişmez kütleye eriştikten sonraki kütlesi.

Su muhtevası

Kuru kütlenin yüzdesi olarak ifade edilen, zeminin (105 ± 5) °C sıcaklıktaki ortamda belirli bir süre tutulması sonucu bünyesinden verebildiği su miktarı.

Değişmez kütle

Etüvde kurutulmakta olan numunenin 4 saat aralıkla art arda yapılan iki tartım arasında % 0,1’den fazla fark göstermediği kütle.

Optimum su muhtevası

Belirli bir mekanik enerji uygulanarak sıkıştırılan zeminde, en büyük kuru birim hacim ağırlığını sağlayan su muhtevası (Şekil 2).

En büyük kuru birim hacim ağırlık

Optimum su muhtevasındaki bir zemine belirli bir sıkıştırma enerjisi uygulanarak elde edilen kuru birim hacim ağırlık.

Sıkılık yüzdesi

Bir zeminin kuru birim hacim ağırlığının, zeminin standart lâboratuvar sıkıştırma deneyiyle bulunan en büyük kuru birim hacim ağırlığına oranı (yüzde olarak gösterilir).

Hava boşlukları yüzdesi

Zemin içerisindeki hava boşlukları hacminin, boşlukların toplam hacmine oranı (yüzde olarak gösterilir).

Sabit hava boşluğu eğrisi

Belirli bir hava boşluğu yüzdesi için zeminin kuru birim hacim ağırlık- su muhtevası bağıntısını gösteren eğri.

Doygunluk eğrisi (sıfır hava boşluğu eğrisi)

Sıkıştırılmış zeminde hiç hava boşluğu bulunmadığı durumdaki kuru birim hacim ağırlık- su muhtevası bağıntısını gösteren eğri (doygunluk eğrisi Şekil 2’de gösterilmiştir).

Havada kurutulmuş zemin

Tepsiler içerisine serilerek lâboratuvar ortamında üç veya dört gün süreyle bırakılmış zemin.

Eşdeğer dane çapı

Su içinde o dane ile aynı hızda çöken, bağıl yoğunluğu (özgül ağırlık) daneninkine eşit bir kürenin çapıdır.